O kryzysie demokracji mówi się na świecie już od dawna, najpierw w związku z globalizacją, od pewnego czasu także, a nawet przede wszystkim w związku z populizmem i neonacjonalizmem. W tym kontekście odżywa także pojęcie faszyzmu. W sensie pozytywnym jest ono przywoływane przez zdecydowaną mniejszość, dość powszechnie funkcjonuje jednak jako mniej lub bardziej umowna nazwa na określenie różnych przejawów życia społecznego – ideologii i praktyk, zarówno po stronie władzy, jak po stronie opozycji, a nawet na poziomie prepolitycznych relacji społecznych – uznawanych za groźne dla demokracji, a ściślej dla demokracji liberalnej. Czy takie pojemne znaczenie terminu „faszyzm” jest poznawczo i politycznie użyteczne?
Czy istnieje coś takiego jak „wieczny faszyzm”, tzn. stale się odradzająca tendencja do takich ideologii, praktyk, postaw, które w latach 30. XX wieku doprowadziły do znanych historycznych form faszyzmu w różnych krajach Europy, ale które istniały znacznie wcześniej i istnieją nadal, choć pod pewnymi względami się przekształcają? A może faszyzm jest nieodłącznym cieniem i do pewnego stopnia wytworem nowoczesnej demokracji, przejawem jej wewnętrznych sprzeczności?
Prof. Małgorzata Kowalska kieruje Katedrą Filozofii i Etyki Wydziału Historyczno-Socjologicznego Uniwersytetu w Białymstoku. Jest absolwentką romanistyki i filozofii na Uniwersytecie Warszawskim, doktorat oraz habilitację robiła w Instytucie Filozofii i Socjologii PAN. Członkini m.in.: Polskiego Towarzystwa Fenomenologicznego, komitetu naukowego Przeglądu Filozoficzno-Literackiego. Tłumaczka filozoficznej literatury francuskojęzycznej (takich autorów jak: Michel Foucault, Maurice Godelier, Jean-Francois Lyotard, Maurice Merleau-Ponty, Paul Ricoeur, Jean-Paul Sartre). Za przekład książki Emmanuela Levinasa „Całość i nieskończoność. Esej o zewnętrzności” otrzymała Nagrodę Stowarzyszenia Tłumaczy Polskich I stopnia. Za książkę „Dialektyka poza dialektyką. Od Battaille’a do Derridy” była nominowana do Nagrody Literackiej Nike 2001, autorka m.in. „Demokracji w kole krytyki” i innych książek, artykułów i esejów z zakresu filozofii społecznej i politycznej.
wstęp | wolny
Źródło: Europejskie Centrum Solidarności
