Dom Spotkań z Historią: 19 kwietnia, w 79. rocznicę wybuchu powstania w getcie warszawskim – największego zbrojnego zrywu Żydów podczas II wojny światowej – na skwerze ks. Jana Twardowskiego otwarta zostanie wystawa plenerowa „Byli sąsiadami: ludzkie wybory i zachowania w obliczu Zagłady”. Ekspozycję przygotowaną przez United States Holocaust Memorial Museum pokaże w Warszawie Dom Spotkań z Historią.
Wystawa poddaje analizie niektóre z kluczowych pytań dotyczących Holokaustu. Jak to możliwe, że doszło do Zagłady? Kluczowa rola Adolfa Hitlera i innych nazistowskich przywódców nie podlega dyskusji, ale Zagłada byłaby niemożliwa bez zaangażowania wielu innych osób. Jaką rolę odegrali zwykli ludzie? Dlaczego większość z nich godziła się na prześladowania Żydów lub wręcz do nich dołączała? Dlaczego niektórzy robili to z zapałem? Dlaczego tak niewielu pomagało ofiarom?
W nazistowskich Niemczech i zdominowanej przez Niemców Europie zachowania ludzi były różne. Z jednej strony można było dostrzec wielorakie przejawy niezgody na zło: od drobnych gestów solidarności z ofiarami po czynne próby niesienia pomocy. Z drugiej — akceptację Zagłady: od podporządkowania się antyżydowskim dekretom po gorliwą kolaborację ze sprawcami.
Jak ludzie reagowali na niedolę swoich żydowskich kolegów szkolnych, współpracowników, sąsiadów i przyjaciół? Co motywowało ich lub skłaniało do takich, a nie innych zachowań podczas Zagłady?
W tej samej lokalizacji 28 kwietnia otwarta zostanie wystawa plenerowa „Bartoszewski. Więcej niż przyzwoitość” zorganizowana w ramach warszawskich obchodów Roku Władysława Bartoszewskiego. Ekspozycja prezentuje najważniejsze etapy biografii i główne obszary działalności Władysława Bartoszewskiego – członka organizacji konspiracyjnych i opozycyjnych, publicysty i kronikarza losów ofiar wojny, dyplomaty, uhonorowanego m.in. medalem Sprawiedliwego wśród Narodów Świata orędownika dialogu i porozumienia. W 2013 roku Władysław Bartoszewski odebrał w siedzibie United States Holocaust Memorial Museum w Waszyngtonie Nagrodę im. Elie Wiesela, najwyższe odznaczenie przyznawane przez Muzeum. Medal, opatrzony inskrypcją: nawet jedna uczciwa osoba może coś zmienić, został wręczony Bartoszewskiemu w uznaniu zasług wszystkich osób ratujących Żydów.
𝐇𝐈𝐒𝐓𝐎𝐑𝐈𝐀 𝐖𝐘𝐒𝐓𝐀𝐖𝐘
W związku z 20. rocznicą powstania United States Holocaust Memorial Museum w 2013 powstała specjalna wystawa „Some Were Neighbors” („Byli sąsiadami”), która trwała do 2017 roku. Po zamknięciu oryginalnej wystawy w Waszyngtonie, powstała jej skrócona, łatwa do eksponowania wersja mobilna, przeznaczona do użytku międzynarodowego. Mobilna wersja wystawy została przetłumaczona na 10 języków i była dotychczas prezentowana w 21 krajach. W Niemczech można ją oglądać od 2019 roku, a w siedzibie Organizacji Narodów Zjednoczonych prezentowana była z okazji Międzynarodowego Dnia Pamięci o Ofiarach Holokaustu w 2020. W Polsce po raz pierwszy wystawę „Byli sąsiadami” otwarto w styczniu 2022 roku w Muzeum Polaków Ratujących Żydów Podczas II Wojny Światowej im. Rodziny Ulmów.
