Dziewiętnasty wiek można określić jako wiek wielkiego uświadomienia, rozwoju samopoznania ludzkiego, okres intensywnego badania minionych kultur i epok, powstania nowych nauk, a także wiek „kolekcjonowania” owej wiedzy i faktów związanych z ówczesnym światem (czasopisma specjalistyczne, katalogi, muzea, wystawy regionalne i światowe). Miasta stały się wówczas miejscem, w którym jak w soczewce skupiły się niemal wszystkie nowe tendencje. Jednocześnie zmiany społeczne i gospodarcze wywoływały olbrzymią falę krytycyzmu, przybierającą nieraz formę krytyki przemian fizycznych zachodzących w strukturze miast (coraz wyższe domy, coraz gęstsza zabudowa, coraz większy ruch uliczny). W dyskusjach na ten temat dochodził często do głosu argument „Złotego Wieku”, czyli wiara, że w dawnych czasach świat był doskonalszy.
Ten stan napięcia między nadzieją na świetlaną przyszłość, dumą z możliwości poznawczych i wiedzy ludzkiej na temat świata, antycypacją tego, co nazwano nowoczesnością a symptomami kryzysu miast, upadku obyczajów oraz tego, co pod koniec wieku nazwano degeneracją, mógł być jedną z przyczyn pojawienia się potrzeby swoistej legitymizacji nowych czasów.
Celem konferencji jest przemyślenie na nowo tych źródeł dotyczących miast w XIX wieku, które wskazują na potrzebę godzenia przeszłości z teraźniejszością oraz przyszłością, to jest szukania szeroko pojętej kulturowej legitymizacji dla ówczesnych działań i nowych zjawisk w mieście. Symptomem tego typu potrzeby były różne sposoby nadawania nowym zjawiskom w przestrzeni miasta pozoru dawności i zakorzenienia, a działaniom ‒ pozoru kontynuacji dawnych tradycji. Ewolucji ulegała też świadomość historyczna oraz spojrzenie na zabytki, co rozniecało spory wokół ingerencji w substancję zabytkową miasta. Tematyka ta była już przedmiotem badań historyków i historyków sztuki. Nasze poszukiwania mają na celu prezentację nowych źródeł oraz propozycji nowego odczytania źródeł już znanych. Chcielibyśmy też spojrzeć na to zjawisko w skali makro: czy wspomniane tendencje można uznać za próby ucieczki od nowoczesności, a może za jej przejaw? W czasie konferencji chcielibyśmy przyjrzeć się bliżej:
– kwestii historyzmu w architekturze i jego głębszym podłożom, poszukując nowych kluczy interpretacyjnych;
– podkreślaniu dawności i tradycyjności nowoczesnych i burzliwie rozwijających się ośrodków miejskich, jakie charakteryzowało przesłanie wielu wystaw, książek, przewodników po miastach, ekspozycji muzealnych itp.;
– wszelkim próbom świadomego „archaizowania” przestrzeni miejskiej poprzez przebudowy i nowe projekty urbanistyczne, opierające się o wiedzę z rozwijającej się historii sztuki oraz przemyślenia filozoficzne;
– powstającej wówczas ikonografii miast (malarstwu, rycinom, fotografiom, pocztówkom), podkreślającej dawność i historyczną wagę burzliwie rozwijających się miast;
– dyskursowi przeciwstawiającemu się miejskiej nowoczesności i propozycjom powrotu (na wiele sposobów i w różnych znaczeniach) do dawnych czasów.
Zasadniczą cezurą końcową jest tu rok 1914, jednak tematyka prezentowanych wystąpień może wyjątkowo wykraczać poza tę cezurę.
Konferencja odbędzie się w dniach 29‒30 listopada 2018 r. w Instytucie Historii im. T. Manteuffla PAN w Warszawie. Na propozycje wystąpień (tekst do 350 słów oraz notka biograficzna) czekamy do 15 września 2018 r. na adres archwmiescie@ihpan.edu.pl. Oplata konferencyjna wynosi 75,- PLN i ma na celu pokrycie wydatków związanych z cateringiem. Po konferencji przewidziana jest publikacja materiałów w nowotworzonym recenzowanym czasopiśmie internetowym wydawanym przez IH PAN, ogólnie dostępnym na Akademickiej Platformie Czasopism i zaopatrzonym w numer ISSN.
Organizator:
Instytut Historii im. T. Manteuffla PAN
Komitet organizacyjny:
dr Aleksander Łupienko (IH PAN)
dr Kamil Śmiechowski (UŁ)
Rada naukowa konferencji:
prof. dr hab. Wojciech Bałus (IHS UJ)
prof. dr hab. Andrzej Chwalba (IH UJ)
prof. dr hab. Maciej Janowski (IH PAN)
prof. dr hab. Tomasz Kizwalter (IH UW)
prof. dr hab. Krzysztof Stefański (KHS UŁ)
dr hab. prof. UWr. Agnieszka Zabłocka-Kos (IHS UWr.)
Kontakt
Aleksander Łupienko
E-Mail: archwmiescie@ihpan.edu.pl
Źródło: IH PAN
